Funkcjonowanie Klastrów i Spółdzielni Energetycznych jest obszarem, który nie jest znany dotychczas w Polsce. Analiza rozwiązań instytucjonalnych rynku sprzedaży, rynku wytwarzania i rynku (organizacji) przesyłu i dystrybucji energii elektrycznej w krajach Unii Europejskiej pokazuje na bardzo nowatorski i niespotykany w żadnym prawodawstwie model organizacji tych rynków. W tym kontekście stworzenie właściwych formalnie i użytecznych w realizacji zasad oraz modelu ekonomiczno-społecznego Klastra Energetycznego będzie wymagało współpracy wielu podmiotów i nakładów finansowych na etapie tworzenia i organizowania działalności Klastra.
Klaster Energii w Ustawie o OZE zdefiniowany jest jako cywilnoprawne porozumienie, w skład którego mogą wchodzić osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki naukowe, instytuty badawcze lub jednostki samorządu terytorialnego, dotyczące wytwarzania i równoważenia zapotrzebowania, dystrybucji lub obrotu energią z odnawialnych źródeł energii lub z innych źródeł lub paliw, w ramach sieci dystrybucyjnej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV, na obszarze działania tego klastra nieprzekraczającym granic jednego powiatu w rozumieniu ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. z 2016 r. poz. 814) lub 5 gmin w rozumieniu ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2016 r. poz. 446); klaster energii reprezentuje koordynator, którym jest powołana w tym celu spółdzielnia, stowarzyszenie, fundacja lub wskazany w porozumieniu cywilnoprawnym dowolny członek klastra energii, zwany dalej „koordynatorem klastra energii”.
Klaster energii stanowi cywilnoprawne porozumienie, którego nieodłącznymi elementami są wytwarzanie energii elektrycznej i równoważenie zapotrzebowania. Jednocześnie, konstrukcja klastra może uwzględniać prowadzenie działalności dystrybucyjnej w ramach sieci dystrybucyjnej o napięciu znamionowym niższym niż 110 kV. Klaster energii obejmujący wytwarzanie, a także działalność w ramach obrotu i prowadzonej dystrybucji, co do zasady nie powinien podlegać wymaganiom związanym z unbundlingiem, a zatem cały zakres działalności związany z energią elektryczną może być realizowany nawet w ramach jednego podmiotu prawnego.
Funkcjonowanie Klastrów Energii
Pojęcie klastra to nowość w Polskim systemie prawnym, jak również na rynku energetycznym i bardzo dobrze, że się pojawiło. Geneza jest długa i skomplikowana, próbując ją określić w kilku prostych zdaniach należy wyraźnie podkreślić, że jest to raczej pojęcie dotyczące formuły formalno-prawnej współpracy, natomiast chodzi generalnie o wdrożenie modelu rynku opartego na funkcjonowaniu tzw. mikro sieci na obszarze zarządzanym przez OSD (Operatora Sieci Dytrybucyjnej), w której jest kilku wytwórców energii elektrycznej oraz kilku jej odbiorców. Źródła wytwórcze mogą i powinny stanowić uzupełniający się konglomerat (hybrydę) generacji o różnej charakterystyce, wykorzystujące zasoby lokalne i odnawialne źródła (biogazownia rolnicze, odpadowe, instalacje PV, energię wiatru, produkcję energii w skojarzeniu).
Rolą Klastra powinno być lokalne, systemowe wspieranie procesów zarządzania popytem odbiorców oraz wielkością wytwarzania energii z lokalnych, rozproszonych źródeł tak, aby równoważyć popyt i produkcję energii elektrycznej. Jednocześnie poprzez fakt przyłączenia do „nadrzędnej” sieci dystrybucji nadwyżki lub niedobory energii w mikro sieci są bilansowane z operatorem systemu dystrybucyjnego. Taka w skrócie powinna być rola Klastra Energii. Trudno dziś w Polsce znaleźć przykłady takich mikro sieci, które są sterowane inteligentnie. Nie wiadomo też jak w systemie prawnym i elektroenergetycznym klasyfikować działalność takich sieci klastrowych. Dokonując próby podsumowania tego czym mógłby być Klaster Energii możemy wyobrazić go sobie jako lokalną wspólnotę energetyczną lub mikro sieć, czyli wytwórców energii oraz jej odbiorców w ramach jednej lub wielu sieci, z dynamiczną taryfą, samobilansującą się (oczywiście nie w 100%), objętą systemem wspierającym zarządzanie popytem i wytwarzaniem we współpracy z OSD. Inaczej można to nazwać Smart Grid-em w ramach powiatu, a najlepiej na obszarach wiejskich, skupiającym odbiorców i wytwórców energii elektrycznej i cieplnej, podłączonym do Krajowego Systemu Energetycznego poprzez sieci OSD.
Problematyka funkcjonowania takich sieci jest również dużym wyzwaniem dla Operatorów Sieci Dystrybucyjnych. OSD mają świadomość, że dzięki współpracy z lokalnymi partnerami będzie można stworzyć nowe rozwiązania ponieważ postęp cywilizacyjny, rozwój technologii oraz coraz tańszy do nich dostęp sprawiły, że od takiego modelu rynku (klaster, spółdzielnia, mikro sieć) nie mamy już jako społeczeństwo odwrotu. Świadomość odbiorców, dostęp do rozproszonych źródeł produkcji energii elektrycznej rozwijają się znacznie szybciej niż zmiany formalnoprawne.